Güneş veya Ay'ın etrafında beliren ışık halkası, tıpkı bir taç gibi gökyüzünü süsler. Bu optik olguya "hale" adı verilir. Psikolojide de "halo etkisi" ve "horn etkisi" olarak bilinen iki bilişsel önyargı türü bulunur. Bu önyargılar, tıpkı hale gibi, algımızı ve kararlarımızı etkileyerek gerçeklerden uzaklaşmamıza neden olabilir.
Yasanilan dünya karmaşık ve kaotik bir yerdir. Mantıklı ve rasyonel kararlar verebilmek için gereken tüm bilgileri toplayabilmek ise oldukça zaman alıcıdır. Bu nedenle, beynimiz hızlı kararlar alabilmek için bazı kısayollar kullanır. Bu kısayollardan biri de önyargılarımızdır.
Halo etkisi; bir kişinin belirli bir olumlu özelliğine dayanarak o kişi hakkında genel olarak olumlu bir algıya sahip olma eğilimidir.
Öğretmenin özenli ve düzenli bir öğrencinin ödevlerini daha yüksek notlayabilmesi buna misal olarak verilebilir.
Halo etkisinin tam tersi olan Horn etkisi ise; bir kişinin belirli bir olumsuz özelliğine dayanarak o kişi hakkında genel olarak olumsuz bir algıya sahip olma eğilimidir.
Halo ve horn etkisi, iş yerinde performans değerlendirmeleri, sınav notları ve sosyal ilişkiler gibi alanlarda yanlış değerlendirmelere yol açabilir.
Bu önyargılar, ayrımcılık ve önyargılı davranışlara zemin hazırlayabilir.
Bu iki etki, farkında olmasak bile algımızı ve kararlarımızı önemli ölçüde etkileyebilir. Bu nedenle, halo ve horn etkilerinin farkında olmak ve değerlendirmelerde daha objektif ve bilinçli davranmaya çalışmak insan iliskilerinde önemlidir.
Einstein ögrenim hayatı halo etkisinin olumsuz sonuçlarına güzel bir örnek teşkil eder. Öğretmenin önyargılı değerlendirmesi, Einstein'ın potansiyelini keşfetmesini engelleyebilirdi. Neyse ki, Einstein'ın annesi Pauline'in desteği ve kendi azmi sayesinde bu önyargıların üstesinden gelmeyi başardı.
Halo ve horn etkileri, insan zihninin kaçınılmaz bir parçası olsa da, bu önyargıların farkında olarak daha objektif ve bilinçli davranmak mümkündür. Bu sayede, daha doğru değerlendirmeler yapabilir, önyargılı davranışlardan kaçınabilir ve daha doğru kararlar verebiliriz.
Sevgili Dostlar,
İnsan, bütünsel bir varlıktır ve büyüdüğü ortamın büyük etkisiyle şekillenir. Yüce Yaratıcı, her birimizi bu dünyaya farklı yeteneklerle donanmış olarak göndermiştir. Gelişme evresindeyken, bulunduğumuz ortamlardan etkilenerek hayat akışında bazen kaybolur, bazen de yıldız gibi göklere yükseliriz.
Algılarla yönetilen dünyamızda, Yaratıcı'nın birer cevher gibi dünyaya gönderdiği insanları algılarımızla görmezden gelmeyelim.
Ülkü Çoban 14.07.2024
